เรื่องที่ 1 เชื้อเพลิงและพลังงานที่ใชในการผลิตไฟฟา
พลังงานไฟฟาเปนพลังงานรูปหนึ่งที่มีความสําคัญและมีการใชงานกันมาอยางยาวนาน โดยสามารถผลิตไดจากเชื้อเพลิงตาง ๆ ไดแก เชื้อเพลิงฟอสซิลและพลังงานทดแทน ปจจุบันมีการใชพลังงานไฟฟาเพิ่มมากขึ้นทําใหตองมีการแสวงหาเชื้อเพลิงชนิดตางๆใหเพียงพอตอความตองการโดยแตละประเทศมีสัดสวนการใชเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาแตกตางกันไปตามศักยภาพของประเทศนั้น ๆ อยางไรก็ตามการผลิตกระแสไฟฟายังตองคํานึงถึงผลกระทบตอ สิ่งแวดลอมจึงตองมีการจัดการและแนวทางปองกันที่เหมาะสมภายใตขอกําหนดและกฎหมาย แบงเปน 5 ตอน ดังนี้
ตอนที่ 1 เชื้อเพลิงฟอสซิล
ตอนที่ 2 พลังงานทดแทน
ตอนที่ 3 พลังงานทดแทนในชุมชน
ตอนที่ 4 ตนทุนการผลิตพลังงานไฟฟาตอหนวยจากเชื้อเพลิงแตละประเภท
ตอนที่ 5 ขอดีและขอจํากัดของการผลิตไฟฟาจากเชื้อเพลิงแตละประเภท
ตอนที่ 1 เชื้อเพลิงฟอสซิล เชื้อเพลิงฟอสซิล (Fossil Fuel) หมายถึง เชื้อเพลิงที่เกิดจากซากพืช ซากสัตวที่ทับถม จมอยูใตพื้นพิภพเปนเวลานานหลายรอยลานปโดยอาศัยแรงอัดของเปลือกโลกและความรอนใตผิว โลกมีทั้งของแข็ง ของเหลวและกาซ เชน ถานหินน้ํามัน กาซธรรมชาติ เปนตน แหลงพลังงานนี้เปน แหลงพลังงานที่สําคัญในการผลิตไฟฟาในปจจุบันสําหรับประเทศไทยไดมีการนําเอาพลังงาน ฟอสซิลมาใชในการผลิตไฟฟาประมาณรอยละ 90 1. ถานหิน (Coal) ถานหิน เปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลที่อยูในสถานะของแข็ง เกิดจากการทับถมกัน ของซากพืชในยุคดึกดําบรรพ ถานหินมีปริมาณ
มากกวาเชื้อเพลิงฟอสซิลชนิดอื่น ๆ และมีแหลงกระจายอยูประมาณ 70 ประเทศทั่วโลก เชน อินโดนีเซีย ออสเตรเลีย แอฟริกา เปนตน จากการ คาดการณปริมาณถานหินที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวา ถานหินในโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีก 110 ป และถานหินใน ประเทศไทยมีเหลือใชอีก 69 ป ซึ่งถานหินที่นํามาเปนเชื้อเพลิงสําหรับการผลิตกระแสไฟฟา ไดแก ลิกไนต ซับบิทูมินัส บิทูมินัส ถานหินสวนใหญที่พบในประเทศไทยเปนลิกไนตที่มีคุณภาพต่ํา ปริมาณสํารองสวน ใหญที่นํามาใชเปนเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาอยูที่เหมืองแมเมาะ จังหวัดลําปาง ในป พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาดวยถานหินรอยละ 18.96 ซึ่งมาจากถานหิน ภายในประเทศและบางสวนนําเขาจากตางประเทศ โดยนําเขาจากอินโดนีเซียมากที่สุด กระบวนการผลิตไฟฟาจากถานหิน การผลิตไฟฟาดวยถานหิน เริ่มจากการขนสงถานหินจากลานกองถานหินไปยังยุงถาน จากนั้นถานหินจะถูกลําเลียงไปยังเครื่องบด เพื่อบดถานหินใหเปนผงละเอียดกอนที่จะถูกพน เขาไปเผายังหมอไอน้ํา เมื่อถานหินเกิดการเผาไหมก็จะถายเทความรอนใหแกน้ํา ทําใหน้ํารอนขึ้นจนเกิดไอน้ําจะมีความดันสูงสามารถขับใบพัดกังหันไอน้ําทําใหกังหันไอน้ําหมุนโดยแกนของกังหัน ไอน้ําเชื่อมตอกับเครื่องกําเนิดไฟฟาจึงทําใหเครื่องกําเนิดไฟฟาทํางาน สามารถผลิตกระแสไฟฟาออกมาได
2. น้ํามัน (Petroleum Oil)
น้ํามันเปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลที่มีสถานะเปนของเหลว เกิดจากซากสัตวและ ซากพืชทับถมเปนเวลาหลายรอยลานป พบมากในภูมิภาคตะวันออกกลาง สําหรับประเทศไทย มีแหลงน้ํามันดิบจากแหลงกลางอาวไทย เชน แหลงเบญจมาศ แหลงยูโนแคล แหลงจัสมิน เปนตน และแหลงบนบก ไดแก แหลงสิริกิติ์ อําเภอลานกระบือ จังหวัดกําแพงเพชร จากการ คาดการณปริมาณน้ํามันที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวาน้ํามันในโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีก 52.5 ป และน้ํามันในประเทศ ไทยมีเหลือใชอีก 2.8 ป น้ํามันที่ใชในการผลิตไฟฟามี 2 ประเภท คือ น้ํามันเตาและน้ํามันดีเซลในป พ.ศ. 2558 การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ใชน้ํามันผลิตไฟฟาในสัดสวนเพียงรอยละ 1 เทานั้น เนื่องจากมีตนทุนการผลิตสูงสําหรับการใชน้ํามันมาผลิตไฟฟานั้นมักจะใชเปน เชื้อเพลิงสํารองในกรณีที่เชื้อเพลิงหลัก เชน กาซธรรมชาติ มีปญหาไมสามารถนํามาใชได เปนตน กระบวนการผลิตไฟฟาจากน้ํามัน 1) การผลิตไฟฟาจากน้ํามันเตาใชน้ํามันเตาเปนเชื้อเพลิงใหความรอนไปตมน้ํา เพื่อ ผลิตไอน้ําไปหมุนกังหันไอน้ําที่ตออยูกับเครื่องกําเนิดไฟฟา 2) การผลิตไฟฟาจากน้ํามันดีเซล มีหลักการทํางานเหมือนกับเครื่องยนตในรถยนต ทั่วไป ซึ่งจะอาศัยหลักการสันดาปของน้ํามันดีเซลที่ถูกฉีดเขาไปในกระบอกสูบของเครื่องยนตที่ถูก อัดอากาศจนมีอุณหภูมิสูง และเกิดระเบิดดันใหลูกสูบเคลื่อนที่ลงไปหมุนเพลาขอเหวี่ยงซึ่งตอกับ
30 เพลาของเครื่องยนต ทําใหเพลาของเครื่องยนตหมุน และทําใหเครื่องกําเนิดไฟฟาซึ่งตอกับเพลา ของเครื่องยนตหมุนตามไปดวยจึงเกิดการผลิตไฟฟาออกมา
3. กาซธรรมชาติ (Natural Gas)
กาซธรรมชาติ เปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลที่มีสถานะเปนกาซ ซึ่งเกิดจากการทับถม ของซากสัตวและซากพืชมานานนับลานป พบมากในภูมิภาคตะวันออกกลาง จากการคาดการณ ปริมาณกาซธรรมชาติที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวา กาซธรรมชาติในโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีก 54.1 ป และกาซ ธรรมชาติในประเทศไทยมีเหลือใชอีก 5.7 ป กระบวนการผลิตไฟฟาจากกาซธรรมชาติ เริ่มตนดวยกระบวนการเผาไหมกาซธรรมชาติ ในหองสันดาปของกังหันกาซที่มี ความรอนสูงมาก เพื่อใหไดกาซรอนมาขับกังหัน ซึ่งจะไปหมุนเครื่องกําเนิดไฟฟา จากนั้นจะนํากาซ รอนสวนที่เหลือไปผลิตไอน้ําสําหรับใชขับเครื่องกําเนิดไฟฟาแบบกังหันไอน้ํา สําหรับไอน้ําสวนที่
31
เหลือจะมีแรงดันต่ําก็จะผานเขาสูกระบวนการลดอุณหภูมิ เพื่อใหไอน้ําควบแนนเปนน้ําและ นํากลับมาปอนเขาระบบผลิตใหมอยางตอเนื่อง
ตอนที่ 2 พลังงานทดแทน พลังงานทดแทน (Alternative Energy)
ตามความหมายของกระทรวงพลังงานคือ พลังงานที่นํามาใชแทนน้ํามันเชื้อเพลิงซึ่งเปนพลังงานหลักที่ใชกันอยูทั่วไปในปจจุบันพลังงาน ทดแทนที่สําคัญ เชน พลังงานน้ํา พลังงานลม พลังงานแสงอาทิตย พลังงานความรอนใตพิภพ พลังงานจากชีวมวล และพลังงานนิวเคลียร เปนตน ปจจุบันทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศไทย กําลังเผชิญกับปญหาดานพลังงานเชื้อเพลิง ฟอสซิล เชน น้ํามัน กาซธรรมชาติ เปนตน ทั้งในดานราคาที่สูงขึ้น และปริมาณที่ลดลงอยาง ตอเนื่อง นอกจากนี้ปญหาสภาวะโลกรอนซึ่งสวนหนึ่งมาจากการใชเชื้อเพลิงฟอสซิลที่มากขึ้นอยาง ตอเนื่องตามการขยายตัวของเศรษฐกิจโลก ดังนั้นจึงจําเปนตองมีการกระตุนใหเกิดการคิดคนและ พัฒนาเทคโนโลยีที่ใชพลังงานชนิดอื่น ๆ ขึ้นมาทดแทนซึ่งพลังงานทดแทนเปนพลังงานชนิดหนึ่งที่ ไดรับความสนใจ และภาครัฐไดมีนโยบายสงเสริมใหมีการพัฒนาเทคโนโลยีดานพลังงานทดแทน อยางกวางขวางในประเทศ เนื่องจากเปนพลังงานที่ใชแลวไมทําลายสิ่งแวดลอม โดยพลังงานทดแทนที่สําคัญและใชกันอยูในปจจุบัน ไดแก ลม น้ํา แสงอาทิตย ชีวมวล ความรอนใตพิภพ และนิวเคลียร ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้ 1. พลังงานลม การผลิตกระแสไฟฟาจากพลังงานลมจะใชกังหันลมเปนอุปกรณในการเปลี่ยน พลังงานลมเปนพลังงานไฟฟา โดยจะตอใบพัดของกังหันลมเขากับเครื่องกําเนิดไฟฟา เมื่อลมพัด มาปะทะจะทําใหใบพัดหมุน แรงจากการหมุนของใบพัดจะทําใหแกนหมุนที่เชื่อมอยูกับเครื่อง กําเนิดไฟฟาหมุน เกิดการเหนี่ยวนําและไดไฟฟาออกมา อยางไรก็ดีการผลิตไฟฟาดวยพลังงานลม ก็จะขึ้นอยูกับความเร็วลม สําหรับประเทศไทยมีศักยภาพพลังงานลมต่ําทําใหผลิตไฟฟาไดจํากัด ไมเต็มกําลังการผลิตติดตั้งพลังงานที่ไดรับจากกังหันลม สามารถแบงชวงการทํางานของกังหันลม ไดดังนี้
1) ความเร็วลมต่ําในชวง 1 - 3 เมตรตอวินาที กังหันลมจะยังไมทํางานจึงยัง ไมสามารถผลิตไฟฟาออกมาได
2) ความเร็วลมระหวาง 2.5 - 5 เมตรตอวินาที กังหันลมจะเริ่มทํางาน เรียกชวงนี้ วา “ชวงเริ่มความเร็วลม” (Cut in wind speed)
3) ความเร็วลมชวงประมาณ 12 - 15 เมตรตอวินาที เปนชวงที่เรียกวา “ชวง ความเร็วลม” (Rate wind speed) ซึ่งเปนชวงที่กังหันลมทํางานอยูบนพิกัดกําลังสูงสุด ในชวงที่ ความเร็วลมไตระดับไปสูชวงความเร็วลม เปนการทํางานของกังหันลมดวยประสิทธิภาพสูงสุด (Maximum rotor efficiency) 4) ชวงที่ความเร็วลมสูงกวา 25 เมตรตอวินาที กังหันลมจะหยุดทํางาน เนื่องจาก ความเร็วลมสูงเกินไป ซึ่งอาจทําใหเกิดความเสียหายตอกลไกของกังหันลมได เรียกวา “ชวงเลย ความเร็วลม” (Cut out wind speed) กังหันลมขนาดใหญในปจจุบันนั้นมีขนาดเสนผานศูนยกลางของใบพัดมากกวา 65 เมตร ในขณะที่กังหันลมขนาดที่เล็กลงมามีขนาดประมาณ 30 เมตร (ซึ่งสวนมากใชอยูใน ประเทศกําลังพัฒนา) สวนเสาของกังหันมีความสูงอยูระหวาง 25 - 80 เมตร ศักยภาพของพลังงานลมกับการผลิตพลังงานไฟฟา ศักยภาพของพลังงานลม ไดแก ความเร็วลม ความสม่ําเสมอของลม ความยาวนาน ของการเกิดลม ปจจัยตาง ๆ เหลานี้ ลวนมีผลตอการทํางานของกังหันลมเพื่อผลิตพลังงานไฟฟา ดังนั้นการติดตั้งกังหันลมเพื่อผลิตพลังงานไฟฟาในพื้นที่ตาง ๆ จึงตองพิจารณาถึงปจจัยตาง ๆ ดังที่ กลาวมา และตองออกแบบลักษณะของกังหันลมที่จะติดตั้ง ไดแก รูปแบบของใบพัด วัสดุที่ใชทํา ใบพัด ความสูงของเสาที่ติดตั้งกังหันลม ขนาดของเครื่องกําเนิดไฟฟา และระบบควบคุมใหมี ลักษณะที่สอดคลองกับศักยภาพของพลังงานลมในพื้นที่นั้น ๆ ปจจุบันมีการติดตั้งเครื่องวัดความเร็วลมในพื้นที่ตาง ๆ ของประเทศไทย เพื่อหา ความเร็วลมในแตละพื้นที่ ซึ่งแผนที่แสดงความเร็วลมมีประโยชนมากมาย เชน ใชพิจารณากําหนด
ตําแหนงสถานที่สําหรับติดตั้งกังหันลมเพื่อผลิตพลังงานไฟฟา ใชออกแบบกังหันลมใหมี ประสิทธิภาพการทํางานสูงสุด ใชประเมินพลังงานไฟฟาที่กังหันลมจะสามารถผลิตได และนํามาใช วิเคราะหและพัฒนาเทคโนโลยีพลังงานลมในดานตาง ๆ ใหมีความเหมาะสมกับศักยภาพของ พลังงานลม เปนตน
2. พลังงานน้ํา
การผลิตไฟฟาจากพลังงานน้ําโดยการปลอยน้ําจากเขื่อนใหไหลจากที่สูงลงสูที่ต่ํา เมื่อน้ําไหลลงมาปะทะกับกังหันน้ําก็จะทําใหกังหันหมุนแกนของเครื่องกําเนิดไฟฟาที่ถูกตออยูกับ กังหันน้ําดังกลาวก็จะหมุนตาม เกิดการเหนี่ยวนําและไดไฟฟาออกมา จากนั้นก็ปลอยน้ําใหไหลสู แหลงน้ําตามเดิม แตประเทศไทยสรางเขื่อนโดยมีวัตถุประสงคหลักคือการกักเก็บน้ําไวใชใน การเกษตร ดังนั้นการผลิตไฟฟาดวยพลังงานน้ําจากเขื่อนจึงเปนเพียงผลพลอยไดเทานั้น
3. พลังงานแสงอาทิตย
การผลิตไฟฟาจากพลังงานแสงอาทิตยใชเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ซึ่งเปน สิ่งประดิษฐทางอิเล็กทรอนิกสชนิดหนึ่งทํามาจากสารกึ่งตัวนําพวกซิลิคอนสามารถเปลี่ยนพลังงาน แสงอาทิตยใหเปนพลังงานไฟฟาไดโดยตรง เซลลแสงอาทิตยแบงตามวัสดุที่ใชผลิตได 3 ชนิดหลักๆ คือ เซลลแสงอาทิตยแบบผลึกเดี่ยว เซลลแสงอาทิตยแบบผลึกรวม และเซลลแสงอาทิตยแบบ อะมอรฟส มีลักษณะดังภาพ
ซลลแสงอาทิตยแตละชนิดจะมีประสิทธิภาพของการแปรเปลี่ยนพลังงาน แสงอาทิตยเปนพลังงานไฟฟาตางกัน ดังนี้ 1) เซลลแสงอาทิตยแบบผลึกเดี่ยว มีประสิทธิภาพ รอยละ 10 – 16 2) เซลลแอาทิตยแบบผลึกรวม มีประสิทธิภาพ รอยละ 10 - 14.5 3) เซลลแสงอาทิตยแบบอะมอรฟส มีประสิทธิภาพ รอยละ 4 – 9 แมพลังงานแสงอาทิตยจะเปนพลังงานสะอาดแตก็มีขอจํากัดในการผลิตไฟฟา โดย สามารถผลิตไฟฟาไดแคชวงที่มีแสงแดดเทานั้น ประสิทธิภาพของการผลิตไฟฟาขึ้นอยูกับความเขมรังสีดวงอาทิตย ซึ่งจะมีคาเปลี่ยนแปลงไปตามเสนละติจูด ชวงเวลาของวัน ฤดูกาล สภาพ อากาศ
ภาพแผนที่ศักยภาพพลังงานแสงอาทิตยเฉลี่ยตลอดปของประเทศไทย
ความเขมแสงอาทิตยของประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงตามพื้นที่และฤดูกาลโดย ไดรับรังสีดวงอาทิตยคอนขางสูงระหวางเดือนเมษายน และพฤษภาคม เทานั้น บริเวณที่รับรังสีดวง อาทิตยสูงสุดตลอดทั้งปที่คอนขางสม่ําเสมออยูในบริเวณจังหวัดนครราชสีมา บุรีรัมย ศรีสะเกษ รอยเอ็ด ยโสธร อุบลราชธานี และอุดรธานี บางสวนในภาคกลางที่จังหวัดสุพรรณบุรี ชัยนาท พระนครศรีอยุธยา และลพบุรี สวนในบริเวณจังหวัดอื่น ๆ ความเขมรังสีดวงอาทิตยยังมีความไม สม่ําเสมอและมีปริมาณความเขมต่ํา ยังไมคุมคากับการลงทุนสรางโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตย เพื่อหวังผลในเชิงพาณิชย ในการจัดตั้งโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตยในประเทศไทย ควรคํานึงถึงสภาพ ภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศดังกลาวไปแลวขางตน เพราะโรงไฟฟพลังงานแสงอาทิตยนั้น ตองการพื้นที่มาก ในการสรางโรงไฟฟาขนาด 1 เมกะวัตต ตองใชพื้นที่มากถึง 15 -25 ไร ซึ่งหาก เลือกพื้นที่ที่ไมเหมาะสม เชน เลือกพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณของธรรมชาติ มีตนไมใหญหนาแนน อาจตองมีการโคนถางเพื่อปรับพื้นที่ใหโลง สิ่งนี้อาจเปนการทําลายทรัพยากรธรรมชาติ นอกจาก จะไมชวยเรื่องภาวะโลกรอนแลวอาจสรางปจจัยที่ทําใหเกิดสภาวะโลกรอนเพิ่มขึ้นดวย ตําแหนงที่ติดตั้งแผงเซลลแสงอาทิตยตองเปนตําแหนงที่สามารถรับแสงอาทิตยไดดี ตลอดทั้งวัน ตลอดทั้งป ตองไมมีสิ่งปลูกสรางหรือสิ่งอื่นใดมาบังแสงอาทิตยตลอดทั้งวัน และไมควร เปนสถานที่ที่มีฝุน หรือไอระเหยจากน้ํามันมากเกินไป เพื่อประสิทธิภาพในการแปรเปลี่ยน แสงอาทิตยเปนไฟฟา
4. พลังงานชีวมวล ชีวมวล (Biomass)
หมายถึง อินทรียสารที่ไดจากสิ่งมีชีวิต ที่ผานการยอยสลาย ตามธรรมชาติ โดยมีองคประกอบพื้นฐานเปนธาตุคารบอน และธาตุไฮโดรเจน ซึ่งธาตุดังกลาวไดมา จากกระบวนการดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิตเหลานั้น แลวสะสมไวถึงแมจะยอยสลายแลวก็ยังคงอยู ชีวมวลมีแหลงกําเนิดมาจากภาคเกษตรกรรม ภาคอุตสาหกรรม และภาคชุมชน สําหรับประเทศไทยซึ่งเปนประเทศเกษตรกรรม ทําใหมีผลผลิตและวัสดุเหลือทิ้งจากการเกษตร ในอดีตชีวมวลสวนใหญจะถูกทิ้งซากใหเปนปุยอินทรียหรือเผาทําลายโดยเปลาประโยชน อีกทั้งยังเปนการสรางมลพิษใหกับสิ่งแวดลอม อันที่จริงแลวผลผลิตและวัสดุเหลือทิ้งจากการเกษตร ดังกลาวมีคุณสมบัติเปนเชื้อเพลิงไดอยางดี ซึ่งใหความรอนในปริมาณสูง สามารถนํามาใชประโยชน ในการผลิตพลังงานทดแทนได หรือนํามาใชโดยผานกระบวนการแปรรูปใหเปนเชื้อเพลิงที่อยูใน สถานะตาง ๆ ไดแก ของแข็ง ของเหลว และกาซ เรียกวา “พลังงานชีวมวล” ชีวมวล สามารถนําไปใชเปนแหลงพลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy Source) ทั้งในรูปของเชื้อเพลิงที่ใหความรอนโดยตรง และเปลี่ยนรูปเปนพลังงานไฟฟา อีกทั้งยัง สามารถนํามาใชเปนวัตถุดิบ (Materials) สําหรับผลิตภัณฑอื่น ๆ ที่ไมใชพลังงานไดดวย เชน อาหาร ปุย เครื่องจักสาน เปนตน
ผลผลิตทางการเกษตรที่มีวัสดุเหลือทิ้งสามารถนํามาใชเปนแหลงพลังงานชีวมวลได ดังตัวอยางตอไปนี้ ชีวมวลที่ไดจากพืชชนดิตาง ๆ ชนิดของพืช ชีวมวล ขาว แกลบ ฟาง ขาวโพด ลําตน ยอด ใบ ซัง ออย ยอดใบ กาก สับปะรด ตอ ซัง มันสําปะหลัง ลําตน เหงา ถั่วเหลือง ลําตน เปลือก ใบ มะพราว กะลา เปลือก กาบ กาน ใบ ปาลมน้ํามัน กาน ใบ ใย กะลา ทะลาย ไม เศษไม ขี้เลื่อย ราก ชีวมวลในทองถิ่นหรือชุมชนแตละชุมชนอาจไมเหมือนกันขึ้นอยูกับพื้นที่ในแตละ ทองถิ่นวามีชีวมวลชนิดใดบางที่สามารถแปรรูปเปนพลังงานหรือนํามาใชประโยชนได เชน พื้นที่ที่มีการปลูกขาวมากจะมีแกลบที่ไดจากการสีขาวเปลือก สามารถนํามาใชเปนเชื้อเพลิง ใชผสมลงใน ดินเพื่อปรับสภาพดินกอนเพาะปลูก หรือในพื้นที่ที่มีการเลี้ยงสัตวมากทําใหมีมูลสัตว สามารถ นํามาใชผลิตกาซชีวภาพและทําเปนปุย เปนตน ปจจุบันในประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาโดยใชชีวมวลเปนเชื้อเพลิงกันอยาง แพรหลายซึ่งมีหลักการทํางานจําแนกเปน 2 ประเภท ดังนี้ 1) โรงไฟฟาพลังความรอนชีวมวล การผลิตไฟฟาจากชีวมวลสวนใหญเลือกใชระบบการเผาไหมโดยตรง (DirectFired) โดยชีวมวลจะถูกสงไปยังหมอไอน้ํา (Boiler) หมอไอน้ําจะมีการเผาไหมทําใหน้ํารอนขึ้นจน เกิดไอน้ํา ตอจากนั้นไอน้ําถูกสงไปยังกังหันไอน้ํา เพื่อปนกังหันที่ตออยูกับเครื่องกําเนิดไฟฟา ทําให ไดกระแสไฟฟาออกมา
5. พลังงานความรอนใตพิภพ
พลังงานความรอนใตพิภพเปนพลังงานความรอนตามธรรมชาติที่ไดจากแหลงความ รอนที่ถูกกักเก็บอยูภายใตผิวโลก แหลงพลังงานความรอนใตพิภพจะตั้งอยูในบริเวณที่เรียกวา “จุดรอน” (Hot Spots) มักตั้งอยูในบริเวณที่เปลือกโลกมีการเคลื่อนที่เขตที่ภูเขาไฟยังคุกรุน และบริเวณที่มีชั้นของเปลือกโลกบาง ซึ่งทั้งหมดนี้ปรากฏใหเห็นในรูปของบอน้ําพุรอนไอน้ํารอน และบอโคลนเดือด
6. พลังงานนิวเคลียร
พลังงานนิวเคลียร คือ พลังงานที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงภายในนิวเคลียสของ อะตอมซึ่งมนุษยไดมีการนําพลังงานนิวเคลียรมาใชประโยชนในหลายดาน เชน การแพทย เกษตรกรรม อุตสาหกรรม และการผลิตไฟฟา เปนตน การผลิตไฟฟาจากพลังงานนิวเคลียรเหมือนกับโรงไฟฟาพลังความรอนทั่วไป แตกตางกันที่แหลงกําเนิดความรอน โรงไฟฟาพลังความรอนจะใชการเผาไหมของเชื้อเพลิงฟอสซิล เชน ถานหิน กาซธรรมชาติ และน้ํามัน เปนตน สวนโรงไฟฟาพลังงานนิวเคลียรใชปฏิกิริยาแตกตัว นิวเคลียสของอะตอมของเชื้อเพลิงนิวเคลียรที่เรียกวา “ปฏิกิริยานิวเคลียรฟชชัน” (Nuclear Fission) ผลิตความรอนในถังปฏิกรณนิวเคลียรธาตุที่สามารถนํามาใชเปนเชื้อเพลิงในโรงไฟฟา พลังงานนิวเคลียร คือ ยูเรเนียม – 235 ซึ่งเปนธาตุตัวหนึ่งที่มีอยูในธรรมชาติโดยนิวเคลียสของ เชื้อเพลิงนิวเคลียรที่จะแตกออกไดเปนธาตุใหม 2 ธาตุ พรอมทั้งใหพลังงานหรือความรอนจํานวน มหาศาลออกมา ความรอนที่เกิดขึ้นนี้สามารถนํามาใหความรอนกับน้ําจนเดือดกลายเปนไอน้ําไป หมุนกังหันไอน้ําที่ตอกับเครื่องกําเนิดไฟฟาก็จะสามารถผลิตกระแสไฟฟาได
รูปโรงงานพลังงานนิวเคลียร
ตอนที่ 3 พลงังานทดแทนในชุมชน
วิกฤตการณดานพลังงานไดกอตัว และมีแนวโนมทวีความรุนแรงเพิ่มมากขึ้น ทั้งจากการ ขาดแคลนแหลงพลังงาน และผลกระทบของการใชพลังงาน ที่มีตอสภาวะสิ่งแวดลอม ดังนั้น ทุกภาคสวนจึงตองตระหนักถึงวิกฤตการณเหลานี้ และพยายามคิดคนเพื่อหาทางออก หนทางหนึ่ง ในการแกไขวิกฤตการณดังกลาว คือ การใชพลังงานทดแทน เนื่องจากแตละทองถิ่นมีโครงสรางพื้นฐาน สภาพแวดลอมและวัตถุดิบที่จะนํามาแปลง สภาพเปนพลังงานเพื่อใชงานในทองถิ่นที่แตกตางกันออกไป ดังนั้นแตละทองถิ่น หรืออาจจะ เริ่มตนที่ครัวเรือน จะตองพิจารณาวามีอะไรบางที่มีศักยภาพ เพียงพอที่จะนํามาผลิตเปนพลังงาน เพื่อใชในครัวเรือน หรือทองถิ่นของตนเองไดบาง อาทิเชน เชื้อเพลิงชีวมวล (Biomass) ซึ่งเปนวัสดุ หรือสารอินทรียที่สามารถเปลี่ยนแปลงเปนพลังงานได ชีวมวลนับรวมถึงวัสดุเหลือทิ้งทาง การเกษตร เศษไม ปลายไมจากอุตสาหกรรมไม มูลสัตว ของเสียจากโรงงานแปรรูปทางการเกษตร และของเสียจากชุมชน หรือกากจากกระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมการเกษตร เชน แกลบ ชานออย เศษไม กากปาลม กากมันสําปะหลัง ซังขาวโพด กาบและกะลามะพราว และสาเหลา เปนตน เชื้อเพลิงชีวภาพ (Biofuel) เชื้อเพลิงที่ไดจากชีวมวล (Biomass) เปนพลังงานที่ไดจาก พืชและสัตวโดยมีพื้นฐานจากการสังเคราะหแสงแลวเก็บรวบรวมพลังงานจากดวงอาทิตยเอาไว ในรูปของพลังงานเคมี หรือองคประกอบของสิ่งมีชีวิตหรือสารอินทรียตาง ๆ รวมทั้งการผลิตจากการเกษตรและปาไม เชน ไมฟน แกลบ กากออย วัสดุเหลือใชทางการเกษตรอื่น ๆ พลังงาน แสงอาทิตย พลังงานน้ําตลอดจนพลังงานลม พลังงานความรอนใตพิภพ เปนตน เมื่อครัวเรือน หรือทองถิ่นทราบศักยภาพวาตนเองมีความพรอมที่จะผลิตพลังงาน จากแหลงใดมากที่สุดแลว ก็สามารถพิจารณาดําเนินการได โดยอาจเริ่มจากการไปศึกษาดูงาน หรือขอคําแนะนําจากหนวยงานที่เกี่ยวของ เชน จากครัวเรือน หรือทองถิ่นที่ประสบความสําเร็จ ในการผลิตพลังงานขึ้นใชเอง หรือจากหนวยงานราชการ รวมถึงสถาบันการศึกษาตาง ๆ ซึ่งจะ ทําใหไดแนวทางในการพัฒนาพลังงานทองถิ่นขึ้นใชเองอยางเหมาะสมและมีโอกาสประสบ ความสําเร็จสูง ชุมชนแตละชุมชนจะมีศักยภาพของแตละชุมชนแตกตางกันไปตามศักยภาพของแตละ พื้นที่ เชน พื้นที่ที่มีการเลี้ยงสัตวจํานวนมากก็จะมีศักยภาพในการนํามูลสัตวมาทําไบโอกาซ หรือพื้นที่ที่มีการเพาะปลูกออย หรือมันสําปะหลัง ก็จะมีศักยภาพในการนํามาทําชีวมวล เปนตน ตัวอยาง องคกรปกครองสวนทองถิ่นที่ไดใหความสําคัญกับการผลิตพลังงานทดแทนใช อยางเปนรูปธรรม
1. พลังงานทดแทนจากกระแสลม
องคกรปกครองรูปแบบพิเศษอยาง "เมืองพัทยา" อําเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี ก็มี ความตื่นตัวในการคิดหาพลังงานทดแทน คือ กังหันลมมาใช เพื่อลดการพึ่งพาน้ํามันเชนกัน โครงการนี้เกิดขึ้นเนื่องจากบนเกาะลานมีประชากรอาศัยอยู 489 ครัวเรือน หรือ ประมาณ 3,000 คน ไมรวมประชากรแฝงอีกกวา 2,000 คน และยังมีนักทองเที่ยวทั้งไทยและ ตางชาติที่หลั่งไหลเขามาพักผอนอยูบนเกาะอีกประมาณ 60,000 คนตอเดือน การผลิตไฟฟาบน เกาะยังตองพึ่งพาเครื่องปนไฟของการไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) ที่ตองใชน้ํามันดีเซลเปนตนทุน หลักที่มีราคาสูงขึ้นทุกวันนอกจากจะมีตนทุนการผลิตไฟสูงขึ้นเรื่อย ๆ เครื่องปนไฟแบบเดิมยังเกิด การชํารุดอยูบอยครั้งทําใหเครื่องใชไฟฟาตามบานและสถานประกอบการบนเกาะไดรับความ เสียหายจากเหตุกระแสไฟฟาตก และบางวันกระแสไฟฟาที่ผลิตไดก็ไมเพียงพอตอความตองการ ดวย เมืองพัทยา จึงมีแนวคิดหาพลังงานรูปแบบใหมมาทดแทนน้ํามัน โดยคํานึงถึงปญหา สิ่งแวดลอมเปนสําคัญ ทั้งยังนอมนําแนวพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ในดานการ ใชพลังงานทดแทน และการพึ่งพาตัวเองอยางยั่งยืนมาใช โดยการคัดเลือกพื้นที่เกาะลานที่มีความ เหมาะสมทางสภาพภูมิประเทศ ทั้งกระแสลมและพลังงานแสงอาทิตย ซึ่งสามารถผลิต กระแสไฟฟาไดทั้งป และยังเปนการชวยสงเสริมการทองเที่ยว และเปนแหลงเรียนรูพลังงาน ทดแทนอีกทางหนึ่งดวย บริเวณหาดแสมหางจากจุดเนินนมสาวประมาณ 20 เมตร คือ ทําเลที่ถูกเลือกใหเปน สถานที่ติดตั้งกังหันลม โดยแบงการดําเนินงานออกเปน 3 ระยะ ระยะละ 15 ตน รวมทั้งสิ้นมี กังหันลม 45 ตน จากการตรวจวัดความเร็วลมที่เกาะลานพบวามีความเร็วลมเฉลี่ยที่ประมาณ 4 - 5 กิโลเมตรตอวินาที ซึ่งจะทําใหระบบกังหันลมผลิตกระแสไฟฟาไดที่ 25 - 30 กิโลวัตต และ หากมีลมเฉลี่ยตอเนื่องประมาณ 10 ชั่วโมง จะทําใหระบบสามารถผลิตกระแสไฟฟาไดประมาณ วันละ 200 หนวย และลดการใชน้ํามันดีเซลเพื่อผลิตกระแสไฟฟาไดถึงวันละประมาณ 200 ลิตร หรือประมาณรอยละ 20 ของปริมาณการใชน้ํามันดีเซล ขณะที่ตนทุนการผลิตไฟฟาจากกังหันลม อยูที่หนวยละ 6 บาท ซึ่งถูกกวาการใชน้ํามันดีเซลเปนเชื้อเพลิงถึง 3 บาท การติดตั้งกังหันลม พรอมทั้งระบบควบคุม จนเริ่มตนเดินเครื่องผลิตกระแสไฟฟา สําเร็จตั้งแตเดือนพฤศจิกายน ป พ.ศ. 2550 โดยพลังงานที่ไดจากการหมุนของกังหันลม จะถูกเก็บ รวบรวมที่หองสํารองพลังงาน ซึ่งทําหนาที่คลายแบตเตอรี่กอนใหญที่ควบคุมการสั่งการไดทั้ง
2 ระบบ คือ ระบบสั่งการโดยมนุษย และระบบคอมพิวเตอร ในระยะแรกกระแสไฟฟาที่ผลิตได ถูกจายเพื่อใชงานโดยตรงบริเวณทาหนาบาน บริเวณหาดแสม และกระแสไฟฟา สาธารณะตาง ๆ บนเกาะ แตในปจจุบันกระแสไฟฟาถูกจายรวมเขาสูระบบของการไฟฟาสวนภูมิภาค กอนที่จะกระจายตามสายสงเพื่อใชงานในชุมชนตอไป
2. พลังงานทดแทนจากพลงัน้ํา
โรงไฟฟาพลังน้ํา ชุมชนบานคลองเรือ หมู 9 ตําบลปากทรง อําเภอพะโตะ จังหวัด ชุมพร เปนแหลงตนน้ําอยูในพื้นที่ลุมน้ําหลังสวนตอนบนในเขตรักษาพันธุสัตวปาควนแมยายหมอน สภาพพื้นที่เปนปาดิบชื้นบนภูเขาสลับซับซอน มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง มั่งคั่งดวย ทรัพยากรธรรมชาติ คลองเรือเปนชุมชนขนาดเล็ก มีประชากรอาศัยอยู 81 ครัวเรือน รวมทั้งสิ้น 183 คน ภายในหมูบานไมมีกระแสไฟฟาในป พ.ศ. 2537 หนวยอนุรักษและจัดการตนน้ําพะโตะ กรมอุทยานแหงชาติสัตวปาและพันธุพืช ไดจัดทําโครงการ “คนอยู - ปายัง” ตามแนวพระราชดําริ ในสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ สรางการมีสวนรวมของชุมชน เพื่อสรางความ มั่นคงดานเศรษฐกิจแกชุมชนภายใตกรอบการอนุรักษสิ่งแวดลอม มีการจัดการการใชประโยชน และปกปองรักษาทรัพยากร ผสมผสานภูมิปญญาชาวบานและเทคโนโลยีอยางเหมาะสม สงเสริม ความรูใหชุมชนเขมแข็งตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ทําใหชุมชนพัฒนาทางความคิด และกลไกในการดูแลตนเองมากขึ้นสามารถบริหารจัดการทรัพยากรดิน น้ํา ปาไม ใหดํารงชีวิตอยู รวมกับปาไมอยางสมดุล อยางไรก็ตามชุมชนบานคลองเรือ เปนหมูบานที่ไมมีไฟฟาใชและเปน ความฝนอันสูงสุดของชุมชนที่ตองการใหลูกหลานในหมูบานไดเห็นขาวสารภายนอก ซึ่งถือเปน “แสงสวางแหงปญญา” และชาวบานคลองเรือ ยังคงแสวงหาแหลงความรูและภูมิปญญาจากการ เดินทางไปดูงานในที่ตาง ๆ อยางตอเนื่อง ตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดมีโครงการการจดัการความรูดานพลังงานไฟฟาในพื้นที่ภาคใต โดยความรวมมือระหวางนักวิชาการจากคณะสังคมสงเคราะหศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร และคณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร มหาวิทยาลัยชีวิตเมืองนครศรีธรรมราช ภายใตการสนับสนุนจาก การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ซึ่งไดรวมทํางานกับชุมชน บานคลองเรือ โดยใชกระบวนการทํางานแบบมีสวนรวมเริ่มตนจากการศึกษาศักยภาพของชุมชน ในดานสังคม และทรัพยากรธรรมชาติ พรอม ๆ กับการเปดโลกทัศน นําผูนําชุมชนศึกษาดูงานดาน การผลิตไฟฟา จากแหลงพลังงานตาง ๆ ทั้งจากเชื้อเพลิง ถานหิน น้ําตก และชีวมวลในพื้นที่ ภาคเหนือและพบวาชุมชนบานคลองเรือ มีความพรอมในดานตาง ๆ โดยเฉพาะศักยภาพทาง ทรัพยากร (น้ํา) และความเขมแข็งของชุมชน ดังนั้นทีมงานดานวิศวกรรมศาสตร จึงเริ่มศึกษา รายละเอียดดานเทคนิค ศึกษาความเปนไปไดในการกอสรางโรงไฟฟาพลังน้ํา บริเวณน้ําตกเหวตาจันทร หลังจากการสํารวจ เก็บขอมูลสภาพพื้นที่ ชุมชนจึงไดเลือกโรงไฟฟาที่มีกําลังการผลิต 100 กิโลวัตต ที่ไมสงผลกระทบตอสภาพทางธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ตลอดจนวิถีการดํารงชีวิตของ ชุมชนที่มีมาแตเดิม ในระหวางการดําเนินโครงการชุมชนมีสวนรวมในทุกขั้นตอนมีการเตรียมชาง ชุมชนเขาอบรมเพิ่มพูนความรู เรื่องการเดินระบบผลิตไฟฟา การดูแลรักษาเครื่องจักรอุปกรณ ตลอดจนรวมกันวางแผนการกอสราง การระดมทุน การประสานความรวมมือกับภาคีตาง ๆ จนเกิดองคกร / กลไกใหมขึ้นมา ทั้งในระดับจังหวัดและในระดับชุมชน การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ไดเล็งเห็นถึงศักยภาพทางทรัพยากร โดยการนําทรัพยากรมาใชใหเกิดประโยชนสูงสุดและการสรางความเขมแข็งของชุมชนเพื่อใหเกิด การพัฒนาพลังงานอยางยั่งยืน จึงจัดสงเจาหนาที่ศึกษารายละเอียดความเปนไปไดของการพัฒนา โรงไฟฟาชุมชนบานคลองเรือ และใหการสนับสนุน ดังนี้
1) เครื่องกําเนิดไฟฟาพรอมอุปกรณประกอบ ซึ่งเปนผลงานการวิจัยเครื่องกําเนิด ไฟฟาขนาดเล็กของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี จากทุนการวิจัยของ กฟผ.
2) งบประมาณสําหรับการจัดหาระบบสงไฟฟา จากโรงไฟฟาไปยังหมูบาน จํานวน 9,000,000 บาท (เกาลานบาท)
3) สนับสนุนบุคลากรผูเชี่ยวชาญเครื่องจักรอุปกรณและใหคําแนะนํารวมกับชุมชน ระหวางการกอสรางทุกขั้นตอน
เรื่องที่ 2 โรงไฟฟากับการจัดการดานสิ่งแวดลอม
การกอสรางโรงไฟฟาแตละแหงมีการใชทรัพยากรธรรมชาติและอาจกอใหเกิดผลกระทบ ตอสิ่งแวดลอม
ดวยเหตุนี้ในการกอสรางโรงไฟฟาแตละแหงจึงใหความสําคัญเกี่ยวกับการใช ทรัพยากรธรรมชาติ การปองกันแกไขและลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสังคม เพื่อสรางความ สมดุลระหวางโรงไฟฟากับสิ่งแวดลอมและชุมชนใหดีที่สุด เพื่อใหสามารถตอบสนองความตองการ ของภาคเศรษฐกิจและสังคมไดอยางยั่งยืน โดยเนนใหมีการดําเนินการจัดการคุณภาพสิ่งแวดลอม ใหมีประสิทธิภาพเพื่อใหเกิดผลกระทบนอยที่สุดแบงเปน
รูปโรงไฟฟ้าแม่เมาะ
ตอนที่ 1 ผลกระทบดานสิ่งแวดลอมและการจัดการ
การเดินเครื่องโรงไฟฟาเพื่อผลิตกระแสไฟฟา อาจสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมในดานตาง ๆ เชน ผลกระทบทางอากาศเกิดจากกาซพิษ ซึ่งเกิดจากการเผาไหมเชื้อเพลิง ผลกระทบทางเสียงเกิด จากเสียงของการเดินเครื่องจักร ผลกระทบทางน้ําเกิดจากอุณหภูมิและสารเคมี เปนตน ดังนั้น โรงไฟฟาจึงตองมีระบบการจัดการเพื่อใหอยูในเกณฑมาตรฐานหรือเปนไปตามมาตรฐานที่ กฎหมายกําหนด และไมกอใหเกิดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสังคม
1. ดานอากาศ ผลกระทบดานอากาศ ถือเปนผลกระทบที่สําคัญที่สุดที่โรงไฟฟาตองคํานึงถึง โดย ระดับของผลกระทบขึ้นอยูกับชนิดของเชื้อเพลิงที่ใชในโรงงานไฟฟา ถาเปนโรงไฟฟาพลังน้ําหรือ พลังงานทดแทน เชน พลังงานแสงอาทิตย พลังงานลม จะไมกอใหเกิดมลพิษ ถาเปนโรงไฟฟาที่มี การเผาไหมของเชื้อเพลิง จะกอใหเกิดมลพิษทางอากาศที่สําคัญ ไดแก ซัลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจนออกไซด กาซโอโซนในระดับพื้นดิน คารบอนมอนอกไซด คารบอนไดออกไซด และฝุน ละออง การจัดการสิ่งแวดลอมดานอากาศ เปนการจัดการดานคุณภาพอากาศของโรงไฟฟา เพื่อลดกาซที่เปนพิษตอสุขภาพอนามัยและชุมชน โดยมีวิธีการดังนี้ 1) การลดกาซซัลเฟอรไดออกไซดทําโดยติดตั้งเครื่องกําจัดกาซซัลเฟอรได ออกไซด (Flue Gas Desulfurization : FGD) ซึ่งวิธีการนี้จะสามารถลดกาซซัลเฟอรไดออกไซด ไดรอยละ 80 – 90 2) การลดกาซไนโตรเจนออกไซดกระบวนการที่ใชกันแพรหลายและมี ประสิทธิภาพสูงคือ Selective Catalytic Reduction (SCR) และเลือกใชเตาเผาที่สามารถลดการ เกิดไนโตรเจนออกไซด (Low Nitrogen Oxide Burner) 3) การลดกาซคารบอนมอนอกไซดทําไดโดยการเช็คอุปกรณเครื่องเผาไหมเปน ประจํา และควบคุมการเผาไหมใหมีปริมาณออกซิเจนที่เหมาะสมเพื่อใหเกิดการเผาไหมที่สมบูรณ 4) การลดกาซคารบอนไดออกไซด โดยการรวบรวมและกักเก็บกาซ คารบอนไดออกไซดไวใตดินหรือน้ํา เชน ในแหลงน้ํามันหรือกาซธรรมชาติที่สูบออกมาหมดแลว หรืออาจนํากาซคารบอนไดออกไซดไปใชในกระบวนการอุตสาหกรรม 5) การลดฝุนละอองโดยการใชอุปกรณกําจัดฝุนละออง ไดแก เครื่องดักฝุนดวยไฟฟา สถิต (Electrostatic Precipitator) เปนการกําจัดฝุนละอองโดยใชหลักการไฟฟาสถิต ซึ่งระบบนี้ ถือวามีประสิทธิภาพสูงมากในการดักจับฝุนเครื่องแยกฝุนแบบลมหมุน (Cyclone Separator) เปนการกําจัดฝุนละอองโดยใชหลักของแรงเหวี่ยง และเครื่องกรองฝุนแบบถุงกรอง (Bag Filter) เปนอุปกรณที่มีถุงกรองเปนตัวกรองแยกฝุนละอองออกจากกาซที่เกิดจากการเผาไหมถานหิน นอกจากนี้ในดานคุณภาพอากาศ โรงไฟฟาควรมีระบบตรวจวัดปริมาณสารเจือปน จากปลองโรงไฟฟาแบบอัตโนมัติอยางตอเนื่อง (Continuous Emission Monitoring Systems: CEMs) เพื่อตรวจติดตามและเฝาระวังสิ่งผิดปกติตาง ๆ เชน ปริมาณของมลพิษเกินมาตรฐานจะได หาสาเหตุและหาทางแกไข เพื่อใหคาตาง ๆ กลับมาปกติเหมือนเดิม ควรมีการจัดเก็บขอมูลทุกวัน และติดตั้งเครื่องตรวจวัดคุณภาพอากาศในบรรยากาศทั่วไปแบบตอเนื่อง (Ambient Air Quality Monitoring Systems: AAQMs) เพื่อวัดคุณภาพอากาศในบริเวณพื้นที่ชุมชนรอบโรงไฟฟาโดยทํา การเก็บขอมูลอยางตอเนื่อง ทั้งนี้ตองควบคุมคุณภาพอากาศที่ปลอยออกจากปลองโรงไฟฟาใหอยู ในเกณฑมาตรฐานและเปนไปตามกฎหมายที่เกี่ยวของ
2. ดานน้ํา ผลกระทบดานน้ํา น้ําที่ใชในกระบวนการผลิตไฟฟาจะมีการเติมสารเคมีบางอยาง เพื่อปรับปรุงคุณสมบัติของน้ําใหเหมาะสมสําหรับนํามาใชกับอุปกรณตาง ๆ ในโรงไฟฟารวมไปถึง น้ําหลอเย็นที่ใชสําหรับระบายความรอนใหกับระบบตาง ๆ ภายในโรงไฟฟาก็จะมีอุณหภูมิสูงขึ้น กวาแหลงน้ําในธรรมชาติ ซึ่งหากน้ําเหลานี้ถูกปลอยออกจากโรงไฟฟาลงสูแหลงน้ําธรรมชาติ เชน แมน้ํา ลําคลอง เปนตน โดยไมผานกระบวนการจัดการบําบัดฟนฟูน้ําที่ดีอาจสงผลกระทบตอพืช และสัตวน้ําที่อาศัยอยูรอบ ๆ ได การจัดการสิ่งแวดลอมดานน้ํา โรงไฟฟาตองมีมาตรการจัดการน้ําเสียที่มาจาก กระบวนการผลิตไฟฟา และจากอาคารสํานักงานตามลักษณะหรือประเภทของน้ําเสีย โดยคุณภาพ น้ําทิ้งตองมีการควบคุมใหครอบคลุมทั้งเรื่องของเสียและอุณหภูมิ ดังนี้ 1) การควบคุมอุณหภูมิของน้ํากอนที่จะปลอยสูแหลงน้ําสาธารณะ โดยน้ําจากทอหลอเย็น เมื่อน้ําทิ้งมีความขุนในระดับหนึ่งจะถูกระบายออกไปสูบอพักน้ําที่ 1 เพื่อใหตกตะกอน และลดอุณหภูมิลงเหลือประมาณ 28 - 30 องศาเซลเซียสทิ้งไวเปนเวลาอยางนอย 24 ชั่วโมง จากนั้นจึงระบายออกสูบอพักที่ 2 เพื่อปรับสภาพน้ําใหมีอุณหภูมิใกลเคียงกับธรรมชาติ ซึ่งกรม ชลประทานไดกําหนดมาตรฐานไวที่ระดับ 33 องศาเซลเซียส กอนปลอยออกสูคลองระบายน้ํา ธรรมชาติ 2) การจัดการสารเคมีตาง ๆ ที่อยูภายในน้ํากอนปลอยสูสิ่งแวดลอม ทําโดยการกักน้ํา ไวในบอปรับสภาพน้ําเพื่อบําบัดใหมีสภาพเปนกลางและมีการตกตะกอน หรือเติมคลอรีนเพื่อฆา เชื้อโรค นอกจากนี้ในโรงไฟฟาควรมีระบบเฝาระวังคุณภาพน้ํา ไดแก การตรวจวัดคุณภาพน้ํา ที่ระบายออกจากโรงไฟฟาอยางสม่ําเสมอ เพื่อใหมั่นใจวาคุณภาพน้ําที่จะปลอยออกสูธรรมชาตินั้น มีคุณภาพอยูในเกณฑมาตรฐานและเปนไปตามกฎหมายที่เกี่ยวของ
3.ดานเสียง ผลกระทบดานเสียง เกิดจากกิจกรรมของโรงไฟฟาที่สําคัญจะมาจากหมอไอน้ํา เครื่องกําเนิดไฟฟากังหันกาซ และพาหนะที่เขามาในพื้นที่โรงไฟฟา การจัดการสิ่งแวดลอมเสียง เกิดจากกิจกรรมของโรงไฟฟาที่สําคัญจะมาจากหมอไอ น้ํา เครื่องกําเนิดไฟฟากังหันกาซ และพาหนะที่เขามาในพื้นที่โรงไฟฟา ดวยเหตุนี้โรงไฟฟาควร กําหนดมาตรการควบคุมระดับเสียงไว ดังนี้ 1) กิจกรรมที่กอใหเกิดเสียงรบกวนชุมชนในเวลากลางคืน ตองมีระดับเสียงไมเกิน 85 เดซิเบล ในระยะ 1 เมตรจากจุดกําเนิดเสียง ตามมาตรฐานขอกําหนดความดังของเสียงจากโรงงาน อุตสาหกรรมเพื่อไมใหเปนที่รบกวนตอผูอยูอาศัยโดยรอบโรงไฟฟา 2) ติดตั้งอุปกรณควบคุมเสียงภายในโรงไฟฟาชวงเดินเครื่องผลิตไฟฟาและติดตั้ง อุปกรณดูดซับเสียงแบบเคลื่อนที่ขณะทําความสะอาดทอที่เครื่องกังหันไอน้ํา เพื่อควบคุมความดัง ของเสียงใหอยูในมาตรฐานไมเกิน 85 เดซิเบล นอกจากนี้ในโรงไฟฟาควรทําการตรวจวัดเสียงอยางสม่ําเสมอ โดยกําหนดจุดตรวจวัด เสียงทั้งภายในโรงไฟฟา และชุมชนรอบโรงไฟฟาไว 3 จุด โดยตรวจวัดตามแผนที่กําหนดไว เชน ตรวจครั้งละ 3 วัน ติดตอกันทุก 3 เดือน และทําการกอสรางแนวปองกันเสียง (Noise Barrier) โดยการปลูกตนไมรอบพื้นที่โรงไฟฟา
ตอนที่ 2 ขอกําหนดและกฎหมายที่เกี่ยวของกบัโรงไฟฟาดานสิ่งแวดลอม พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535 กําหนดให จัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม สําหรับโครงการ หรือกิจการแตละประเภทและ แตละขนาดขึ้น ตามหลักเกณฑ วิธีการ ระเบียบปฏิบัติและแนวทางการจัดทํารายงานการวิเคราะห ผลกระทบสิ่งแวดลอมที่กําหนดโดยสํานักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม โครงการกอสรางโรงไฟฟา ที่มีขนาดตั้งแต 10 เมกะวัตตขึ้นไป จะตองจัดทํารายงานการ วิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม (EIA) และ การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม สังคม และสุขภาพ (EHIA) ตามประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เรื่อง กําหนดประเภทและขนาด ของโครงการหรือกิจการ โดยตองจัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม ตามหลักเกณฑ วิธีการ ระเบียบปฏิบัติและแนวทางการจัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบ สิ่งแวดลอม
1. การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม (Environmental Impact Assessment : EIA) EIA (Environmental Impact Assessment) เปนวิธีการอยางหนึ่งที่ใชเพื่อจําแนก และคาดคะเนผลกระทบที่คาดวาจะเกิดขึ้นจากโครงการหรือกิจกรรม ตลอดจนเสนอแนะมาตรการ ในการแกไขผลกระทบ (Mitigation Measure) และแผนการติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดลอม (Monitoring) ทั้งในระหวางการกอสรางและดําเนินโครงการในการจัดทํารายงานสําหรับโครงการ หรือกิจการทุกประเภทที่ตองจัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม (EIA) จะตองเสนอ รายละเอียดของขอมูลเฉพาะที่จะเปนประโยชนตอการวิเคราะหผลกระทบจากแตละประเภท โครงการดวย องคประกอบของ EIA การจัดทํา EIA ประกอบดวย การศึกษาครอบคลุมระบบสิ่งแวดลอม 4 ดาน คือ 1) ทรัพยากรกายภาพ เปนการศึกษาถึงผลกระทบ เชน ดิน น้ํา อากาศ เสียง เปนตน วาจะมีการเปลี่ยนแปลงไปอยางไร 2) ทรัพยากรชีวภาพ การศึกษาความเปลี่ยนแปลงในดานตาง ๆ ที่มีตอระบบนิเวศน เชน ปาไม สัตวปา สัตวน้ํา ปะการัง เปนตน 3) คุณคาการใชประโยชนของมนุษย เปนการศึกษาถึงการใชประโยชนจาก ทรัพยากรทั้งทางกายภาพ และชีวภาพของมนุษย เชน การใชประโยชนที่ดิน เปนตน 4) คุณคาตอคุณภาพชีวิต ซึ่งจะเปนการศึกษาถึงผลกระทบที่จะเกิดตอมนุษย ชุมชน ระบบเศรษฐกิจ การประกอบอาชีพ วัฒนธรรมประเพณี ความเชื่อ คานิยม รวมถึง ทัศนียภาพ คุณคา ความสวยงาม หลักการและวิธีการ EIA 1) การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม กอนตัดสินใจพัฒนาโครงการ 2) การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม เปนการศึกษาเฉพาะกรณี เพื่อใชสําหรับ การตัดสินใจพัฒนาโครงการใดโครงการหนึ่ง 3) การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม เปนการศึกษาปญหาที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ของโครงการพัฒนา 4) การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม เปนการศึกษาปญหาหลาย ๆ แงมุม เพื่อ วิเคราะห หาผลกระทบที่จะเกิดขึ้น 5) การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม ตองอาศัยหลักการปองกันสิ่งแวดลอม 2 ประการ คือ การวางแผนการใชที่ดิน และการควบคุมมลพิษ
ดังนั้น ในกระบวนการประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม นอกจากจะแสดงใหเห็น ผลกระทบอันเกิดจากการดําเนินโครงการแลว ยังเนนใหมีการปองกันดานสิ่งแวดลอมเขาไปทุก ขั้นตอนของการวางแผนและออกแบบโครงการ ดวยหลักการก็คือ ใหมีการปองกันไวกอน นั่นคือ ใหมีการพิจารณาทางเลือกของโครงการเพื่อที่จะสามารถเปรียบเทียบ พิจารณาทางเลือกที่มี ผลกระทบทางลบนอยที่สุด และใหประโยชนหรือผลกระทบในทางบวกมากที่สุด
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น